Razvoj nauke o jeziku/Kontinuiteti i raskoli
Kontinuiteti i raskoli
[uredi]Ako pogledamo istoriju lingvističkih istraživanja u poslednja četiri veka (od početka 17. do početka 21.), u oko upadaju izraziti raskoli koji jasno razgraničavaju stvaranje nove epohe u istraživanju i zamiranje stare. Ipak, često se dešava da predstavnici zamiruće epohe još dugo ostave traga za sobom, pa se još dugo posle njih može osetiti trvenje između dva različita pogleda na istraživanje jezika.
Sve do širenja Indoevropljana od renesanse, sva jezička zanimanja i istraživanja bila su omeđena izostankom komunikacije. Tako se može govoriti o bar tri civilizacijska centra u kojima su se jezička istraživanja obavljala u njihovim unutrašnjim kontinuitetima i raskolima. To su Sredozemlje, Indija i Kina. I sva su istraživanja bila uglavnom omeđena društvenim, jezičkim i pisanim specifičnostima tih krajeva.
Kinezi su se mahom okretali leksikologiji i leksikografiji kao najlogičnijem putu koji je započet ideografskim pismom sa velikim brojem znakova. Indijci su iz religijskih razloga pokušavali da sačuvaju izvorni oblik sanskrita prenoseći Vede usmenim putem. Tako su na toj osnovi razvili izuzetnu fonologiju i morfologiju, ravne proučavanjima u 20. veku. Indoevropljani i Semiti iz Sredozemlja imali su priliku da svoja znanja raznose jedni drugima, pa su vrlo rano počeli da se bave filozofijom jezika; pa, potom, iz religijskih razloga kao i Indijci, da razviju pre svega vrlo kvalitetne morfologije sakralnih jezika (pre svega, latinskog i arapskog).
Takvo ustrojstvo jezičkih analiza i sinteza ostalo je manje-više netaknuto sve do vremena ekspanzije Indoevropljana. Tada počinje, prvo stihijski, a potom i sve sistematičnije i sve naučnije istraživanje jezika. I tada upravo počinje četvorovekovna priča o kontinuitetima i raskolima u onome što danas možemo nazvati krajem zatvorenog sredozemnog razmišljanja o jeziku i počecima ose razvoja savremenog sistematičkog pristupa jeziku u evrocentričnoj civilizaciji.
Gramatika Por-Rojala je vrhunac sholatičke gramatike i početna tačka razvoja savremene lingvističke misli. U tu gramatiku utkana je filozofija jezika grčkih mislilaca, religijska dogma hrišćanstva sa sistematičnošću aleksandrijskih filologa i sholasta. Od tog vrhunca jedne ipak zatvorene civilizacije ni do danas u znatnom delu nismo odmakli: Kada krenemo u izučavanje nekog jezika, pred nama se uvek nađu klasične gramatike koje u svojoj strukturi nisu mnogo odmakle ni od tog vremena, a ni od vremena aleksandrijskih filologa koji su stvarali od doba helenizma do arapskog osvajanja Egipta.
Logicizam Por-Rojala bio je glavna meta kritike potonjih istraživača jezika. Ceo osamnaesti vek prolazi u natezanju između logicizma i dolazećih opisa jezika koji su počeli da se broje stotinama. Religijska dogma o hebrejskom jeziku kao najstarijem i praizvoru svih drugih polako je počela da se ruši, iako je jedna druga dogma, dogma o starosti sveta, još dugo bila kamen spoticanja istraživačima koji su se u potonjim vekovima najviše bavili istraživanjem istorije jezika.
"Otrkiće" sanskrita s početka 19. veka izazvalo je početak stvaranja lingvistike kao nauke kakvu danas poznajemo. U skladu sa pravcima u razmišljanju u drugim naukama, iako se saznalo za sinhronijska istraživanja starih Indijaca, sanskrit je prevashodno bio zanimljiv kao "prajezik mesto prajezika", zamenivši time hebrejski iz religijske dogme. Ovaj je