Korisnik:Phantom xb

Izrael je država koja se nalazi na istočnoj obali Sredozemnog mora (Bliski Istok). Nalazi se na Azijskom kontinentu. Glavni grad je Jerusalim koji je Sveti grad za 3 religije: judaizam, hrišćanstvo i islam. U Izraelu postoje dva zvanična jezika – hebrejski i arapski. Većina stanovništva govori hebrejski jezik. Izrael je proglasio nezavisnost 14. maja 1948. godine. Izrael je demokratska i parlamentarna država. Najviši zakonodavni organ je Izraelski parlament koji se naziva Kneset. Ima 120 članova koji se biraju na svake 4 godine. Valuta Izraela je novi šekel. Izraelske novčanice imaju oznake Brajevog pisma.

Istorija[uredi]

Jevrejska istorija počela je pre oko 4000 godina (oko 17. veka pre nove ere) sa patrijarsima – Abrahamom, njegovim sinom Isakom i unukom Jakovom. Izrael se kroz istoriju prvi put spominje u doba faraona Merne Ptaha oko 1230 p.n.e. Za vreme Davida dolazi do formiranja ujedinjenog kraljevstva Izraela (poznata je Davidova palata iz tog perioda). Ujedinjeno kraljevstvo se raspalo posle smrti kralja Solomona i stvaraju se dve države: Judeja i Izrael. Judeja je oblast pod kontrolom Izraela, uglavnom na Zapadnoj obali. U prošlosti je Judeja bilo južno kraljevstvo dvaju kraljevstava drevnih Izraelaca, a severno kraljevstvo se zvalo Izrael. Judeju su uništili Babinoli 586. p.n.e. Ponovo je postala kraljevina pod dinastijom Hasmonejaca od 140. p.n.e do 63 p.n.e. pre nego što je postala Rimska provincija nakon što su Rimljani ugušili pobunu 70. godine

Geografija[uredi]

Izrael se graniči sa Libanom na severu, Sirijom na severo-istoku, Jordonom na istoku i Egiptom na jugo-zapadu i Sredozemnim morem na zapadu. Ima obale na Sredozemnom moru, Akvabskom zalivu i Mrtvom moru. Površina Izraela je oko 22.145 km² i odlikuje se raznovrsnom fizičko-geografskom strukturom. Klima je promenljiva: u planinskim delovima duvaju jaki vetrovi, temperature su niske i česte su snežne padavine, dok u primorskim gradovima preovlađuje mediteranska do tropska klima sa dugim i toplim letom i kratkom, hladnom i kišovitom zimom. Planine i ravnice, plodna zemlja i pustinja često su udaljene samo nekoliko minuta. Rastojanje od Sredozemnog mora na zapadu do Mrtvog mora na istoku može se preći automobilom za oko 90 minuta. Putovanje od Metule na krajnjem severu do Eilata na južnom kraju zemlje traje oko devet sati.

Izrael ima 5 mora: Sredozemno, Crveno, Galilejsko, Mrtvo i more umri. Jezero Kineret (Galilejsko more) je najveće jezero u Izraelu i služi kao glavni rezervoar vode u zemlji. Duž njegovih obala nalaze se neke važne istorijske i verske lokacije, kao i turistički objekti.

Mrtvo more je najniža tačka na zemlji. Leži na južnom kraju doline Jordana. Nalazi se 415m ispod nivoa mora, a samo 2/3 čine voda, dok su ostalo so i minerali.

Eilat se smatra jednim od najboljih letovališta u Izraelu. Najčarobniji vrtovi se nalaze u Haifi.

Stanovništvo[uredi]

Izrael se smatra za Jevrejsku državu jer je stanovništvo većinom jevrejsko. Jevreji čine oko 3/4 ukupnog stanovništva Izraela. Postoje tri glavne grupe Jevreja: Aškenazi (dolaze iz zapadne, srednje i istočne Evrope), Sefardi (dolaze iz Španije, Portugala, ...) i Orijentalni Jevreji (potiču iz nekadašnjih jevrejskih zajednica).

Gotovo svi ostali stanovnici su palestinski Arapi, od kojih su većina (otprilike 3/4) Muslimani. Preostali Arapi su hrišćani i Druzi. Arapi su ogromna većina u Pojasu Gaze i na okupiranoj teritoriji zapadne obale.

Muslimani[uredi]

Ogromna većina Izraela su muslimani Arapi. Kao i druge verske zajednice, muslimani uživaju značajnu autonomiju u rešavanju pitanja ličnog statusa. On imaju posebne verske ustanove za pitanja kao što su brak, razvod i nasledstvo. Izraelski beduini koji čine otprilike 1/10 arapskog stanovništva su isključivo muslimani.

Druzi[uredi]

Druzi, koji žive u selima u Galileji i oko planine Karmel, tradicionalno su formilali zatvorenu, tesnu povezanu zajednicu i praktikuju tajnu religiju osnovanu u Fatimidskom Egiptu iz 11. veka. Though izraelski Druzi održavaju kontakt sa vernicima u Libanu i Siriji, članovi svake grupe se pridžavaju autoriteta zemlje u kojoj žive. Izrael je priznao Druze kao zasebnu Arapsku zajednicu od 1957. godine, a izraelski Druzi služe u oružanim snagama. Druzi su tradicionalno bili poljoprivrednici, ali su mlađi članovi našli zaposlenje u privredi.

Znamenitosti[uredi]

U Jerusalimu se nalaze brojna sveta mesta: crkva Hristovog rođenja, ulica bola Via Dolorosa – ulica kojom je Hrist nosio svoj krst na Golgotu, Al Aksa džamija, Zid plača.

Jad Vašem je ustanova koja istražuje istoriju stradanja i borbi Jevreja u drugom Svetskom ratu. Podignuta je u Jerusalimu na Brdu sećanja.

Zanimljivosti[uredi]

Šabat (subota) je najveći Jevrejski praznik. Kod Jevreja šabat je sedmi dan u sedmici. Počinje u petak sa zalaskom Sunca, a završava se u subotu pre zalaska Sunca. To je dan odmora kada prestaje svaka poslovna aktivnost.
Najvažniji verski praznici u Izraelu su: Purim, Pesah, Hanuka, Roš Ašana (Nova godina), Jom Kipur.
Tanah (Biblija – Stari Zavet) je sveta knjiga za mnoge ljude na svetu, a posebno za Jevreje.
Šalom je reč na hebrejskom koja označava mir. Koristi se kao pozdrav.
Jerusalim ima preko 2000 arheoločkih pronalazišta.
2012. god. Izrael je zabranio modele sa prekomernom težinom.
U Izraelu je razvijen paradajz čeri, 1970-ih.
Izvorni Jevrejin u Izraelu je poznat kao Sabra ili bodljikava kruška, što je voće kaktusa koje je spolja žilavo, a iznutra je slatko.