Korisnik:23Axel23

Kraljevina Saudijska Arabija je najveća država Arabijskog poluostrva u jugozapadnoj Aziji. Površina: 2.150.000 kvadratnih kilometara. Broj stanovnika: 34,81 milion (podatak iz 2020 godine). Osnovana je 23.09.1932. god.  Glavni grad je Rijad. Državno uređenje kraljevina, šef države i predsednik vlade je kralj Salman bin Abdulaziz al-Saud. Valuta: saudijski rijal. Veroispovest: Islam.

Proteže se skoro preko celog  severnog i centralnog arapskog poluostrva. Saudijska Arabija je mlada zemlja koja je naslednica bogate istorije. U njegovim zapadnim visoravnima, duž Crvenog mora, leži Hidžaz, kolevka islama i mesto najsvetijih gradova te religije, Meke i Medine. U geografskom srcu zemlje nalazi se region poznat kao Najd („Highland“), ogromna sušna zona koja je do nedavno bila naseljena nomadskim plemenima. Na istoku, duž Persijskog zaliva, nalaze se bogata naftna polja u zemlji koja su od 1960-ih učinila Saudijsku Arabiju sinonimom za naftno bogatstvo. Ta tri elementa - religija, tribalizam i neizrecivo bogatstvo - podstakli su kasniju istoriju zemlje.

Istorija

Istorija današnje Saudijske Arabije počinje u prvoj polovini 18. veka kada je osnivač saudijske dinastije Muhamed bin Saud, emir Dirija (Ad-Dir'iiia) u južnom Nedždu i pristalica vehabijske verske zajednice. , počeo da osvaja Arapsko poluostrvo. On i njegovi naslednici osvojili su do 1810. severni Nedžd, Hasu, Kuvajt, Oman i Hidžaz. Napadi na Jemen, Siriju i Irak izazvali su otomansko-egipatsku intervenciju (1811–18) i kratkotrajno zbacivanje saudijske dinastije, koja se ubrzo vratila i vladala u Nedždu do 1897. godine, kada je proteran i Nedžd je ujedinjen pod severom dinastija Nedžd.Rašid. Već 1902. Abdul-Aziz bin Saud (Ibn Saud) uspostavio je vlast stare dinastije i 1905. proglasio Nedžd kraljevstvom. U ratu sa Osmanlijama i Rašidima, Saudijci su osvojili Hašu 1913. godine i postepeno širili vlast na druge delove Arabije. 1915. Ibn Saud je zaključio ugovor o protektoratu Velike Britanije nad Nedždom. Tokom Prvog svetskog rata, Najd je ostao neutralan. Posle rata, Ibn Saud je oslobodio Nedžd od nominalnog suvereniteta Osmanskog carstva, zatim je u nizu bitaka preuzeo kontrolu nad celom centralnom Arabijom, 1922. je proterao Rašide iz severnog Nedžda, 1924-1925. osvojio kraljevstvo Hidžaz, a 1926. stekao kontrolu nad Asirijom. Osvojivši celu unutrašnju Arabiju sve do granica Omana i Jemena, 1927. godine je proglasio dvojno kraljevstvo „Hidžaz i Nedžd sa zavisnim teritorijama“, kojem je Velika Britanija iste godine priznala nezavisnost. Nova država je 1932. transformisana u unitarnu kraljevinu Saudijsku Arabiju. Nakon sukoba sa Jemenom 1934. godine, anektirana su područja Nagran i priobalno područje Asirije. Godine 1933. i 1939. Ibn Saud je prepustio eksploataciju ogromnih naftnih područja američkim naftnim kompanijama i njihovoj zajedničkoj kompanijiji, i koristio većinu profita za razvoj zemlje. . Uspešno je povezao islamske temelje društva i modernizaciju. U Drugom svetskom ratu Saudijska Arabija je formalno ostala neutralna do 1.3. 1945. godine, kada je objavila rat Nemačkoj i Japanu, iako je do kraja 1941. prekinula diplomatske odnose sa Italijom i Nemačkom.

Saudijska Arabija je 1945. godine bila među osnivačima Arapske lige i pridružila se UN; 1948–1949. podržavala je arapske zemlje u ratu sa Izraelom. Posle smrti kralja Ibn Sauda (9. novembar 1953), na presto je došao njegov sin Saud (na vlasti do 1964). Saudijska Arabija je 1955. godine uspostavila odbrambeni savez sa Egiptom, sa kojim je nastojala da izgradi arapski politički savez. U drugoj polovini pedesetih godina 20. veka jačaju se odnosi sa SAD (osnovana je i američka vazdušna baza kod Dahrana). Saudijska Arabija je 1960. godine bila među osnivačima Organizacije zemalja izvoznica nafte (OPEK). Početkom 1960-ih podržala je Kuvajt u sukobu sa Irakom, a u građanskom ratu u Severnom Jemenu (od 1962) pomagala je monarhističke snage i raskinula sve veze sa Egiptom. Ropstvo je ukinuto 1962. U državnom udaru u novembru 1964. vlast je preuzeo saudijski polubrat Fejsal. U septembru 1969. Saudijska Arabija je bila među osnivačima Organizacije islamske konferencije. Početkom 1970-ih započela je veliku modernizaciju svojih oružanih snaga i povećala uvoz oružja (uglavnom iz Sjedinjenih Država i zapadnih zemalja. Posle ubistva kralja Fejsala (25. marta 1975), na presto je došao njegov polubrat Halid (na vlasti do smrti 13. juna 1982); zemljom je zapravo vladao Halidov polubrat Fahd (saudijski kralj 1982-2005). Šiitski nemiri su povremeno izbijali tokom 1970-ih; bilo ih je više 1978-1980 (u novembru 1979. sukobi u Meki). Početkom 1980-ih Saudijska Arabija je podržavala Bahrein u borbi protiv radikalnih šiitskih grupa, a nakon sovjetske vojne intervencije u Avganistanu krajem 1979. godine, zajedno sa Sjedinjenim Državama i Pakistanom, podržavala je snage mudžahedina (od sredine 1990-ih i talibanski pokret ). Odnosi sa Egiptom prekinuti su 1979, nakon egipatsko-izraelskog mirovnog sporazuma (obnovljenog krajem 1987). Saudijska Arabija je podržala Irak u ratu protiv Irana 1980-1988. i pokrenula bezbednosnu i ekonomsku integraciju arapskih zemalja u regionu (od 1981. Savet za saradnju arapskog zaliva). Stotine ljudi je poginulo u sukobima sa iranskim hodočasnicima u Meki 1987. godine. Godine 1991. podržala je Sjedinjene Države i njihove saveznike u ratu protiv Iraka (od okupacije Kuvajta; takozvani Zalivski rat) i postala važno američko strateško uporište. Sporazum o granici sa Omanom postignut je 1991. Početkom 1990-ih, zahtevi za demokratizacijom su bili izraženiji. Zbog bolesti kralja Fahda od 1995. godine, njegov polubrat Abdulah je imao stvarnu vlast (nakon Fahdove smrti stupio je na tron 1. avgusta 2005.). Nakon povremenih sukoba, utvrđena je granica sa Katarom (1996–2001) i Jemenom (2000); 2000. postignut je sporazum o morskoj granici sa Kuvajtom. Radikalne islamističke grupe koje se protive saudijsko-američkoj saradnji bile su aktivnije od sredine 1990-ih i preduzele su nekoliko terorističkih akcija. Godine 2001. odnosi sa Iranom su se poboljšali sklapanjem bezbednosnog sporazuma. Od ranih 2000-ih, broj američkih vojnika postepeno opada (2001. godine bilo ih je oko 5.000); u martu 2003. Saudijska Arabija je podržala napad SAD i saveznika na Irak (američke snage su uglavnom povučene do avgusta 2003). Podstaknut protestima u nekoliko arapskih zemalja 2011. godine, kralj Abdulah je najavio socijalne programe i uvođenje političkih prava za žene. Saudijske snage su u martu 2011. pomogle u suzbijanju šiitskih antirežimskih protesta u Bahreinu. Finansirajući pojedinačne pobunjeničke organizacije, Saudijska Arabija je bila uključena u građanski rat u Siriji (od 2012). Posle smrti kralja Abdulaha (23. januara 2015.), na prestolu je njegov polubrat Salman. Od marta 2015, saudijska vojska je bila uključena u jemenski građanski rat, izvodeći vazdušne i druge napade na uporišta šiitskih pobunjenika koje podržava Iran (i povremene raketne napade pobunjenika na saudijsku teritoriju). Od juna 2017. odnosi sa Katarom, koji je optužen za navodnu antisaudijsku politiku kroz saradnju sa Iranom i Turskom, pomaganje Muslimanskoj braći, podsticanje antisaudijskih oružanih grupa u Siriji itd.; zajedno sa svojim saveznicima (Ujedinjeni Arapski Emirati, Bahrein, Egipat) uvela sankcije Kataru. Strateški savez sa SAD potvrđen je u maju 2017. novim sporazumima o kupovini američkog naoružanja, a u septembru 2017. godine zaključen je sporazum o vojnoj i bezbednosnoj saradnji sa Ujedinjenim Kraljevstvom. Sukobi interesa na vrhu rezultirali su hapšenjem u novembru 2017. nekoliko vladinih zvaničnika i uticajnih biznismena (optuženih za korupciju), što je učvrstilo političku poziciju prestolonaslednika Muhameda bin Salmana (zagovornika jačeg suprotstavljanja Iranu).

Geografija

Zemlja zauzima oko četiri petine Arapskog poluostrva. Graniči se sa Jordanom, Irakom i Kuvajtom na severu; Persijskim zalivom, Katarom, Ujedinjenim Arapskim Emiratima i Omanom na istoku; delom Omana na jugoistoku od strane Jemena na jugu i jugozapadu i pored Crvenog mora i zaliva Akaba na zapadu. 

Arapskim poluostrvom dominira visoravan koja se naglo uzdiže iz Crvenog mora i blago se spušta prema Persijskom zalivu. Na severozapadu visoravni se nalaze na 1.500 metara iznad nivoa mora, blago se smanjuju na 1.200 metara u blizini Medine i povećavaju se prema jugoistoku na više od 3.000 metara. Planina Savdaʾ, koja se nalazi blizu Abhe na jugu, generalno se smatra najvišom tačkom u zemlji.

Unutrašnjost Arapskog poluostrva sadrži velike peščane površine. Među njima je najveća peščana oblast na svetu, Rubʿ al-Khali („Prazna četvrt”), koja dominira južnim delom zemlje i pokriva više od 647.500 kvadratnih kilometara.Pojedinačne peščane planine dostižu visinu od 250 metara, posebno u istočnom delu. Manja peščana površina od oko 57.000 kvadratnih kilometara nazvana Al-Nafud (nafud označava peščano područje ili pustinju), nalazi se u severno-centralnom delu zemlje. Veliki luk od peska, Al-Dahnaʾ, dugačak skoro 1.450 km, ali na mestima širokim samo 50 km, spaja Al-Nafud sa Rubʿ al-Khali. Na istoku, kako se površina visoravni vrlo postepeno spušta do zaliva, postoje brojne slane (sabkhe) i močvare. Obala zaliva je nepravilna, a priobalne vode su veoma plitke.Zime, od decembra do februara, su hladne, a u južnim planinskim predelima može doći do mraza i snega. Prosečne temperature za najhladnije mesece, od decembra do februara, su 23 °C u Džedi, 14 °C u Rijadu i 17 °C u Al-Dammamu. Leta, od juna do avgusta, su vruća, sa dnevnim temperaturama u hladu koje prelaze 38 °C u skoro celoj zemlji. Temperature u pustinji često se penju i do 55 °C tokom leta. Vlažnost vazduha je niska, osim uz obale, gde može biti visoka i promenljiva. Nivo padavina je takođe nizak u celoj zemlji. U visoravnima Asira može pasti dosta kiše, uglavnom između maja i oktobra kada preovlađuju letnji monsunski vetrovi. U Rub' al-Khali može proći decenija bez ikakvih padavina.

Veći deo vegetacije Saudijske Arabije pripada severnoafričko-indijskom pustinjskom regionu. Biljke su kserofitne (zahtevaju malo vode) i uglavnom su male biljke i žbunaste i koriste se u ishrani. Urma je široko rasprostranjena, oko jedne trećine se uzgaja u provinciji Al-Sharkiah. Životinjski svet uključuje vukove, hijene, lisice, jazavce, mungose, babune, ježeve, zečeve, peščane pacove. Veće životinje poput gazela, oriksa, leoparda i planinskih koza bile su relativno brojne do oko 1950. godine, kada je lov iz motornih vozila doveo ove životinje skoro do izumiranja. U ptice spadaju sokolovi (koji se hvataju i obučavaju za lov), orlovi, jastrebovi, lešinari, sove, gavrani, flamingosi, čaplje, pelikani, golubovi i prepelice. Od gmizavaca rasprostranjene su zmije.

Stanovništvo

Iako se plemena u zemlji često smatraju „čistim“ Arapima, svakako oni su potomci prvobitne etničke grupe poluostrva,  očigledan je određeni stepen etničke heterogenosti i među stanovništvom Saudijske Arabije. Varijacije su se razvile zbog duge istorije regionalizma i plemenske autonomije i zato što su neki lokaliteti bili podvrgnuti važnim spoljnim uticajima. Tako su blizina podsaharske Afrike duž obale Crvenog mora i stalni istorijski priliv naroda iz Irana, Pakistana i Indije duž obale Persijskog zaliva ostavili tragove fizičkih tipova karakterističnih za te narode među domorodačkim stanovništvom. Isto tako, hadžiluk u Meki je dugo dovodio stotine hiljada ljudi godišnje iz različitih etničkih grupa u zemlju. Otprilike polovina svih hodočasnika putuje iz arapskih zemalja, a polovina iz afričkih i azijskih. Mali broj takvih posetilaca se godinama nastanio u svetim gradovima i oko njih, bilo iz verske privrženosti, bilo zbog oskudice koja je sprečavala njihov povratak kući. Od 1960-ih sve veći broj radnika ulazi i napušta Saudijsku Arabiju. Do početka 21. veka procenjeni broj stranih radnika bio je između jedne četvrtine i jedne petine ukupnog stanovništva zemlje, uprkos naporima saudijskih vlasti da podstaknu građane da zauzmu pozicije koje obično drže stranci. U 2018. skoro dve petine stanovništva nisu bili Saudijci. U početku, većina radnika u inostranstvu bili su Arapi, kao što su Jemenci, Egipćani, Palestinci, Sirijci i Iračani. Zapošljava se sve veći broj ne-Arapskih muslimana, kao što su Pakistanci, kao i veliki broj nemuslimanskih Korejaca i Filipinaca, koji su angažovani po grupnim ugovorima na određene periode. Većina specijalizovanih tehničkih radnika su Evropljani i Amerikanci.

Arapski je semitski jezik brojnih narodnih dijalekata koji su nastali na Arapskom poluostrvu. Postoje tri glavne grupe dijalekata u Saudijskoj Arabiji - u istočnim, centralnim i zapadnim delovima zemlje - iako se one ne mogu uvek jasno razlikovati jedna od druge zbog rasprostranjenosti lokalnih varijacija. Pisani jezik, savremeni standardni arapski, potiče od klasičnog arapskog, jezika Kurana, i koristi se kao književni unutar kraljevstva i širom arapskog sveta. Iseljenici govore i razne dijalekte arapskog jezika iz drugih regiona, kao i brojni drugi nearapski jezici kao što su persijski, urdu, paštu, tagalog i korejski. Engleski se široko razume.

Religija

Saudijska Arabija je rodno mesto islama, a većina njenih starosedelaca su Suniti. Sadašnja vlada Saudijske Arabije (tj. porodica Saud) se u velikoj meri oslanjala na religiju – uključujući svoje bliske i stalne veze sa vehabizmom i njen status čuvara Meke i Medine, dva sveta grada islama – da bi uspostavila svoj politički legitimitet . Kralj treba da podržava islam i primenjuje njegove propise i, zauzvrat, podleže njegovim ograničenjima. Ali ponekad su on i kraljevska porodica bili izloženi kritikama jer to nisu uradili. Šiiti, pristalice druge velike grane islama, čine mali deo stanovništva i nalaze se uglavnom u oazama Al-Hasa i Al-Katif u istočnom delu zemlje. Oni su doživeli veliki progon od strane Sunita. Jedini hrišćani su strani radnici i privrednici. Nekada mala jevrejska populacija zemlje je sada očigledno izumrla. Među stranim radnicima se praktikuju druge religije.

Znamenitosti

Dva najsvetija islamska hrama su Velika džamija u Meki i Poslanikova džamija u Medini. 

Velika džamija u Meki , Arapski al-Masjid al-Haram ili Sveta džamija ili Džamija Haram sagrađena za zatvaranje Kabe, najsvetijeg svetišta u Islamu. Kao jedno od odredišta hodočašća, prima milione poklonika svake godine.

Poslanikova džamija u Medini je  drugo najsvetije mesto u islamu. Ova džamija je druga najveća džamija na svetu (odmah poslije Velike džamije u Meki). Zelena kupola iznad džamije, ispod koje se nalazi mezar Poslanika Muhammeda  izgrađena početkom 12. veka.

Kamile u stenama Saudijske Arabije starije su i od piramida u Gizi. Otkrivene su 2018. godine. Istraživači su najpre procenili da su prikazi životinja nastali pre oko 2000 godina. Ipak, u najnovijoj studiji zaključeno je da je reč o delu koje je staro između 7000 i 8000 godina.

Ruševine Al Ula

To je jedna od najpoznatijih destinacija u Saudijskoj Arabiji. Po području na severozapadu kraljevine rasute su zlatkaste stene, kao i ostaci nekoliko drevnih kraljevstava. Na najpoznatijem arheološkom lokalitetu, Mada’in Salih, nalazi se najviše ostataka nabatejske kulture. Tu su nabatejske grobnice stare 2.000 godina (nešto poput Petre u Jordanu samo bez gužve koju stvaraju mnogobrojni posetioci).

-Planinski jug

Južni region Asir predstavlja svet za sebe i nije ni nalik prestonici Rijadu. Letnje kiše donose zelenilo planinskim vidikovcima, a popularne aktivnosti uključuju pešačenje, planinarenje i obilazak istorijskog sela Rijal Alma.

U prenaseljenom Rijadu ima dosta kulturnih lokaliteta za istraživanje. Tu su tradicionalne pijace Taibe i suk Al Zal, istorijsko područje Diradža koje je nedavno obnovljeno. Pažnje je vredan i dom vladajuće kraljevske porodice Al Saud. Lokalitet neobičnog imena “Ivica sveta” je visoravni koja je od prestonice udaljena samo 100 kilometara. To je popularno mesto za planinarenje i pešačenje, a pogled se proteže u beskraj u svim pravcima, dok mir i tišina ulivaju strahopoštovanje.